- ekitaldia hau amaitu da.
BC3ko uda ikastaroa: Krisi klimatikoa Europako mugimendu populista autoritarioen gorakadaren aurrean
1 uztaila, 2024 @ 9:00 am - 7:00 pm
Ekitaldi nabigazioa
Joera autoritarioko mugimendu populistak azaleratzen ari dira munduan (adib. AEBn, Errusian, Indian, Brasilen, Argentinan) eta Europan (p.ej. Herbehereetan, Finlandian, Frantzian, Hungarian). Fenomeno horrek hainbat ezaugarri ditu nazioartean, neurri batean ekonomia-eredu globalizatzaile baten agortze-fasearen ondorioz. Krisi zikliko eta estrukturalen kateazioa (“poli-krisi”) eragiten du, eta horrek segurtasunik eza eta ziurgabetasun handia eragiten du gizartean.
Era berean, mugimendu populisten goraldiak agerian uzten ditu demokrazia ordezkatzailearen eredu politiko baten ahultasunak. Mugimendu populistek testuinguru nazionalei ere egokitzen zaizkie. Populismo autoritarioaren goraldiaren arrazoiei buruzko hainbat azterketa dauden arren, horrek klima-krisian duen eragina ez da sakonki aztertu. Uda Ikastaro honen helburua populismo autoritarioak Europan eta nazioartean klimaaldaketaren aurkako borrokan izan dezakeen gorakadaren ondorioak aztertzea da. Horretarako, beharrezkoa da mugimendu populistek garapen iraunkorrari buruzko diskurtsoak ezagutzea, beti ere oraingo egoera geopolitikoan txertatuta, eta baita gertuko prozesuei (Euskal Herrian eta Espainiako Estatuan) buruzko diagnostikoa egitea. Halaber zenbait beste gai aztertu beharrekoak dira, hala nola (des)informazioaren papera, mugimendu ekologistek populismoen aurrean duten erantzuna eta baita ingurumengatazken hareagotzea.
Programa
| 9:00-09:25 | Irekiera: Unai Pascual y Eguzki Urteaga (Euskara, Castellano) |
| 9:30-10:30 | Hizlari printzipala: Populistek zergatik jartzen dute zalantzan Europako (Inglesez)Robert Huber | University of Salzburg – Professor of Political Science Methods at the Department of Political Science Aurrera egin ahala, klima-aldaketak erronka handiak dakarzkie Europako demokrazia liberalei. Arduradun politikoek oreka delikatuari egin behar diote aurre: politikak egiteko erantzukizuna betetzea, iritzi publikoari erantzuteari utzi gabe. Lotura horretan, populistek klima ezin hobea aurkitzen dute politika klimatikoaren izaerari eraso egiteko. Ondorioz, populistak gero eta gehiago ari dira Europan klima-ekintza zabalaren aurka. Aurkezpen honek populismoaren eta klima-aldaketaren arteko harreman polifazetikoa aztertzen du lente teoriko eta enpirikoen bidez. Hitzaldia hiru zatitan banatuz, populismoa klima-aldaketari buruzko jarrerekin lotzen duten azpiko mekanismo teorikoak aztertzen hasiko naiz. Bigarrenik, dauden proba enpirikoak berrikusten ditut. Azkenik, dinamika konplexu horretan nabigatzeko arintze-estrategia posibleak proposatzen ditut. |
| 10:30-11:15 | Populismoa gaur egungo nazioarteko testuinguru geopolitikoanAsier Blas | UPV/EHU – Profesor XXI. mendearen hasieratik mendebaldeko gainbehera ekonomikoa bizi dugu, 2008ko finantza-krisiarekin lehen azelerazio dramatikoa izan zuena. Kolpe ekonomikoaren eragina oso gogorra izan zen klase herrikoientzat, eta, aldi berean, gerrak zabaltzen ziren mendebaldeko hegemoniaren zerbitzura. Hortik aurrera, mendebaldeko nagusitasunaren higadura eremu militarrera eta politiko-diplomatikora hedatzen hasi zen, dimentsio anitzeko prozesu horien bi azelerazio berri berri eginez: lehenik, COVID-19aren pandemia 2020an, eta, ondoren, Errusiak Ukrainan 2022an egindako inbasioa, eta eremu militarrean eta zuzenekoan Mendebaldearen eta Hego globalaren zati baten arteko borroka. Testuinguru horretan, 2008tik gaur egun arte, prozesu politiko liberal-demokratikoen bidez aldaketa eta erreforma sakonak lortzeko saiakerak ez dira gai izan desberdintasun ekonomiko eta sozialaren aurka borrokatzeko. Errealitate horren aurrean, proposamen populistak sortzen dira (zentzu peioratiboan), konponbide txobinistak eta “magikoak” eskaintzen dituztenak, eta hautesleen zati batek babesten ditu, “sendatzaile” batekin saiatzeagatik galtzeko ezer ez duen pertsonaren azken saiakera gisa. Mendebaldeko gainbeheraren adierazpena larrialdi klimatikoari buruzko arreta “interes nazionalean” zentratzeko desbideratzean datza; horrela, establishment-ak gerra sustatzen eta egiten du ondorio ekologiko eta gizatiar izugarriekin, eta, aldi berean, krisi klimatikoaren erabilera gaiztoa egiten du bere interes geopolitikoetarako, halako autoritarismo klimatiko batekin. Bitartean, erantzun populistek, benetan existitzen den demokrazia liberalaren kudeatzaileen izen ona galtzeari eutsita, bertsio ukatzaileak elikatzen dituzte establishment-a “klima-aldaketaren ideologia” deiturikoarekin identifikatzeaz baliatuz, edo klima-krisiaren aurkako borroka maila globaleko lehiarekiko “interes nazionalaren” mende jartzen dute. |
| 11:15-11:45 | Atsedena |
| 11:45-12:30 | Populismoa gaur egungo nazioarteko testuinguru geopolitikoan (euskaraz)Eguzki Urteaga | UPV/EHU – Profesor de Sociología Ponentzia honek, gizarte garaikideek ezagutzen duten ziurgabetasun geroz eta handiagoak populismoaren hazkundean duen eragina jorratzen du. Izan ere, kontakizun handien amaierak, aldaketaren bizkortzeak, gizartearen zatiketak, indibidualizazioaren sendotzeak eta globalizazioren indartzeak eragiten dute, ez bakarrik epe ertain zein luzean eraginak dauzkan aurreikusi gabeko gertakizunak biderkatzen direla, baizik eta alor guztiak ukitzen dituen ziurgabetasuna intentsifikatzen eta ezberdintzen ari dela. Horrek, arriskuak eta beren pertzepzio soziala areagotzeaz gain, ziurtasunik eza eta ziurtasunik eza sentsazioa handitzen ditu, bereziki alor sozialean. Defendatzen dugun hipotesiaren arabera, kezka sortzen duen ziurgabetasun geroz eta handiago horrek, populismoaren hazkundea faboratzen du gizartearen esplikazio sinplifikatzaile bat proposatuz, kontsideratuz bi talde homogeneo bezain antagonikotan zatitua dagoela: uztez batua dagoen herri bertutetsua bat eta itxuraz ustela bezain interes komunek batutako elitea. |
| 12:30 – 13:15 | Klima Aldaketa: Gauza batzuk ezin dira ukatuMaría José Sanz Sánchez | Basque Centre for Climate Change (BC3) – BC3ko zuzendaria Klima-aldaketa, haren kausak eta ondorioak ebidentzia zientifiko sendoetan oinarritzen dira. Klima Aldaketari buruzko Gobernu Arteko Panelak (IPCC, ingelesez) sei ebaluazio-txosten egin ditu, eta mundu osoko 10.000 zientzialari baino gehiagok hartu dute parte. Gizarte informatuago, kritikoago eta bidezkoago batera igarotzeko aukera bihur daitekeen erronka da. |
| 13:15 – 14:45 | Atsedena |
| 14:45 – 15:30 | Ekologismoa eta autoritarismoa antagonikoak al dira? Etorkizunari aurre egiteko begirada historikoa.Iñaki Barcena Hinojal | UPV/EHU – Profesor Eskuindar autoritarioen gorakadak zerikusi handia du gure krisi ekosozialarekin eta horren aurrean aldarrikatzen diren erantzun populistekin. Nazismo alemaniarrean eta falange espainiarrean, erlazio horiek ulertzen lagun diezaguketen adibide historikoak ditugu. Bizimodu inperialen eta kolapso ekosozial bizkorraren aurkako defentsaren eskutik doaz. Negazionismo klimatikoak (Trump, Bolsonaro, VOX, India…) eta diskurtso autoritario berrietan (Le Pen (F), Salvini (I), FPÖ (A)…) ekologismoaren (bir)agerpenak eskasia-autoritarismoen arrisku handia dagoela eta eko-sozialismo-feminista alternatibo baten beharra adierazten dute. Zeintzuk dira mugimendu ekologistaren proposamenak Euskal Herrian eta Europan erronka autoritario hauen aurrean? |
| 15:30 – 16:15 | Krisi eko-soziala eta populismoaren gorakada: Espainiaren kasuaYayo Herrero López | Consultora, investigadora y profesora en los ámbitos de la ecología política, los ecofeminismos y la educación para la sostenibilidad de la vida Krisi sistemiko sakon bat bizi dugu, non dimentsio desberdinak elkarri lotuta dauden. Kaos klimatikoak, energiaren eta materialen gainbeherak, biodibertsitatearen galerak edo ziklo naturaletako aldaketek ekonomia, politika eta kultura bera baldintzatzen dute, nahiz eta ukatu. Krisi ekosozial hori populismoen gorakadaren sustraian dago, eta berezko ezaugarriak ditu Espainiako Estatuan. Horiek aztertzea funtsezkoa da politika birpentsatzeko, bai erakundeetatik, bai, batez ere, gizarte-mugimenduetatik. |
| 16:15 – 17:00 | Atsedena |
| 17:00-18:30 Castellano | Mahai-ingurua: “Krisi klimatikoa populismoaren fenomenoaren aurrean Europan”. Hizlarien parte-hartzearekin. Moderatzailea: Unai Pascual. |
| 18:30-19:00 | Ondorioak eta itxiera |
Zuzendariak
Unai Pascual (BC3) Ikerbasque Ikerketa Zentroko irakaslea da, eta 20 urte baino gehiagoko esperientzia du ekonomia-ekologistaren alorrean, sistema soziokultural konplexuak ulertzeko gizarte eta natur zientziak bereganatzen. Bioaniztasun eta Ekosistika Zerbitzuetako (IPBES) Multidiscipline Expert Paneleko kidea da. Bere ikerketa nagusiak ingurumenaren aldaketa globalaren eta ekonomiaren arteko interakzioan zentratzen dira, arreta berezia jarriz erakundeen, merkatuen eta ingurumen-gobernantzaren rol ebolutiboari balantzetan zehar. Mundu osoko hainbat herrialdetako ikerketa-proiektuak egin ditu, besteak beste, Europako hainbat herrialde, AEB, Mexiko, Peru, Bolivia, Kolonbia, India, Etiopia eta Malawi. Pascualek irakasle eta irakasle nagusi gisa lan egin du Europako hainbat unibertsitatetan (Cambridge, Manchester, York, Bartzelona, Bilbao) eta Latinoamerikan (Argentina, Dominikar Errepublika, Mexiko, Kolonbia).
Eguzki Urteaga Soziologiako Irakaslea da Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV-EHU) eta Ikerlari atxikia Rovira i Virgili Unibertsitateko Social and Business Research Laboratory-n (SBRlab). Soziologian Doktorea eta Lizentziaduna da Victor Segalen Bordeaux 2 Unibertsitatean eta Historian Lizentziaduna Pau et les Pays de l’Adour Unibertsitatean. Dagoeneko 34 liburu argitaratu ditu, hala nola, La Communauté Pays Basque: l’institutionnalisation du territoire (2017), La nouvelle politique linguistique au Pays Basque (2019) ala La politique culturelle au Pays Basque (2021) baita ere artikulu zientifiko ugari Europan zein Hego Ameriketan. Irakasle gonbidatua izan da Europako hainbat Unibertsitateetan, besteak beste, Bordele, Lobaina, Koimbra, Paris ala Rennes-en. Halaber, Euskal Telebista, Berria, Deia eta Gara bezalako komunikabideen kolaboratzailea da.
Hizlariak
Robert A. Huber Zientzia Politikoko Metodoetako irakaslea da Salzburgoko Unibertsitateko Zientzia Politikoko Departamentuan. Zuricheko ETHn doktorea da (2018). Roberten ikerketa-interes nagusia globalizazioak demokrazia liberalari erronka berriak nola aurkezten dizkion aztertzea da. Horretarako, abangoardiako metodoak erabiltzen ditu merkataritza-politika, klima- eta ingurumen-politika eta populismoa aztertzeko. Robertek hainbat aldizkaritan argitaratu du, besteak beste, British Journal of Political Science, Comparative Political Studies, European Journal of Political Research eta Political Analysis aldizkarietan.
Politika eta Administrazio Zientzia saileko irakaslea da UPV/EHUn. Sail honetako zuzendaria izan zen 2018 eta 2022 artean. Parte Hartuz ikerketa taldeko kidea da eta Geopolitikaz ikerketa taldeko zuzendaria. Bere ikerketa lerro nagusiak demokrazia ereduak, nazio aniztasuneko egokitzapen politikak eta nazioarteko politika dira.
Zuzenbidean lizentziatua (1980) eta Gizarte eta Politika Zientzietan doktorea (1990) eta Irakasle Osoa (2102) Euskal Herriko Unibertsitatean. Ikertzaile-irakasle bisitaria Bradfordeko Unibertsitatean (1986), Hamburg Universität-ean (1996), Nevada University-n (1999). EKOPOLeko eta Ekologistak Martxan-eko kidea da.
Ekologia politikoaren, ekofeminismoen eta bizitzaren iraunkortasunerako hezkuntzaren esparruetako aholkularia, ikertzailea eta irakaslea. Gizarte eta Politika Zientzietan doktorea, Gizarte eta Kultura Antropologoa, Gizarte Hezitzailea eta Nekazaritzako Ingeniari Teknikoa da. Garua Sozietate Kooperatiboko bazkide-langilea da eta mugimendu ekologistan parte hartzen du.
Ikerbasqueko katedraduna eta BC3ko zuzendari zientifikoa da 2016tik, eta IPCCko Task Force Bureau on National Greenhouse Gas Inventories-eko kidea ere bada 2023ko uztailetik. Valentziako Unibertsitatean lizentziaduna, Arizona State Universityn egin zituen doktoretza ondoko ikasketak. Ordutik, bere denbora ikerketaren eta nazioko eta nazioarteko ikerketa-politika interfazearen artean banatu du. Esparru akademikoan, hainbat lan argitaratu ditu airearen kutsadurak lurreko ekosistemetan dituen dinamikari eta eraginei buruz, klima-aldaketa arintzeari buruz, ingurumen-politikei eta klima-aldaketari buruz, LULUCF eta REDD+ sektoreko berotegi-efektuko gasen zenbatespenei eta kontabilitateari buruz. CMNUCCko idazkaritzan goi-mailako ofizial izan zen klima-aldaketari buruzko negoziazioei laguntzeko (2007-2011), eta FAOn UNREDD Programaren koordinatzaile (2012-2015).