Aurten eta azken urteetan izan diren lehorteak, bero-boladak, uholdeak eta baso-suteak areagotu baino ez dira egingo planeta berotu ahala; polinizatzaileen galerak, intsektuen harrapari naturalek eta lurzoruaren higadurak, berriz, elikagaien ekoizpena larriki mehatxatzen dute. EBn epe luzerako elikagaien eskuragarritasuna bermatzeko, beraz, gure ekoizpen-sistemen erresistentzia eta egokitzeko gaitasuna indartu behar dira. Bereziki garrantzitsua da inportatutako pentsuekiko eta jatorri fosileko ongarriekiko mendekotasuna murriztea, baita dieta osasungarriagoetarako eta iraunkorragoetarako trantsizioa ere. Aldaketa horiek beharrezkoak dira EB kaloria-esportatzaile garbi bihurtzeko; orain, berriz, inportatzaile garbia da. SFSF aukera bat da eraldaketa horretarako plan koherente bat ezartzeko, eta, horrela, Europako Itun Berdearen helburuak lortzeko. Dudarik gabe, trantsizio honek denbora beharko du, baina hau beste arrazoi bat da SFSF handinahi bat lehenbailehen adostu eta aplikatzeko.

Hala ere, Errusiak Ukraina inbaditu aurretik EBko Green Deal delakoaren nekazaritzako elikagaien alderdiak asko baztertu dituzte batzuek, munduko elikagaien segurtasunean eta elikadura-subiranotasunean inpaktu negatiboak izan dituztela argudiatuta (elikagai-produktu batzuetarako autonomia estrategikoa da). Hala ere, badirudi argudio horien atzean jokoan dagoena EBko nekazaritzako elikagaien eragileen lehiakortasuna dela, azken bi hamarkadetan gutxituz joan dena.

Beraz, hitz egin dezagun munduko merkatuen lehiakortasunaz eta kuotaz. Sarritan, eztabaida hau nekazaritza-ekoizpeneko bolumenen lehian zentratzen da, balioan izan beharrean. Hori problematikoa da, EBren “Green Deal” delakoaren arrazoi nagusietako bat hazkunde iraunkorreko estrategia izatea baita; EBko sektore ekonomikoei eraldaketa ekologikoaren bidez aurrera egiteko aukera eta modua eskaintzea. Espazio eta paper berri bat aurki dezakete mundu globalizatu batean, bai klimari, biodibertsitateari, osasun publikoari eta animalien ongizateari buruzko arauak goratuz EBko merkatu bateratuaren barruan, bai gai horiei buruzko merkatu globaletako arauen aitzindari eta finkatzaile gisa jardunez. Beraz, funtsezkoa da balioa gehiago sortzea eta arau zorrotzagoak betetzea. Besteak beste, elikadura-kate osoetarako arauak definitzeko oinarria izango litzateke SFSF bat, Europako aktoreen lehiarako abantaila ere definituko luketenak.

Zergatik da are beharrezkoagoa egungo testuinguruan? Hiru puntu nagusi hartu behar dira kontuan:

1. Arauek ezartzen duten lehia basatia da. Elikadura-sistemen diplomazian oso aktibo diren eragile askok parte hartzen dute hainbat forotan, hala nola NBEren Munduko Elikagaien Segurtasunerako Batzordean, Nekazaritza eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundean eta Klima Aldaketari buruzko Nazio Batuen Esparru Hitzarmenean. Intentsifikazio jasangarrian eta klimatikoki adimenduna den nekazaritzan oinarritutako ikuspegia sustatzen dute, eta hori bateragarria da elikagaien ekoizpen-sistemetan bazterreko doikuntzekin, dagoeneko eskala handian eta oso espezializatuta baitaude (adibidez, abeltzaintza industriala eta monolaborantzak). EBko eragileek ez badituzte beren arauak kristalizatzen eta kodetzen, EBko nekazaritza-sistema iraunkorragoen eta dibertsifikatuagoen ordezkaritza bermatzeko aukera gal dezakete. Testuinguru horretan, defendatu egin behar da Europako Itun Berdea aukeratzea, karbonoaren zikloak ez ezik biodibertsitatea ere babesteko eraldaketaren alde egiteko, eta ekoizpen-sistemak eta dietak dibertsifikatzeko. Hori elikagaien diplomaziaren mailarik gorenean egin behar da instantzia guztietan, eta elikadura iraunkorraren definizio goiztiar eta egokiarekin hasten da, 2023an aurreikusitako elikadura-sistema jasangarrietarako lege-esparruaren bidez.

2. Dibertsifikazioaren alde egitea erresilientziaren alde egitea ere bada, bai krisi klimatikoei, izurriteen agerraldiei eta beste krisi biologiko batzuei (hala nola gaixotasun zoonotikoei) aurre egiteko, bai krisi ekonomikoei aurre egiteko. Horregatik, “Baserritik mahaira” estrategiaren bidez dibertsifikatzea erabaki zen, dauden kontzentrazio- eta espezializazio-joeretara bazterreko doikuntzen estrategia arriskutsu baten ordez. EBko nekazaritzako elikagaien sektoreetako eragile askok uste dute hori dela erresilientzia- eta lehiakortasun-estrategiarik onena, eta funtsezko inbertsioa egin dute eraldaketa-bide horretan. Eragile horiek izan daitezke EBko elikadura-sistema eraldatzeko motorra, baldin eta inbertitu dituzten merkatuak eta hornidura-kateak korronte nagusi bihurtzen badira, eta haien inbertsioak finantza-industriak ere aintzat hartzen baditu etorkizunean. Hori gertatzeko, erronka sistemikoei helduko dien ingurune politiko egokia behar da, baita kontsumitzaileek rol aktiboa izateko eta iturri jasangarrietako dieta osasungarriak babestuko dituzten erabakiak hartzeko baldintzak ezartzea ere.

3. SFSFren proposamena funtsezkoa da EBren merkataritza ekologikoaren arloko proiektu osoaren barne- eta kanpo-koherentziarako. Elikagaien kontsumoari eta ekoizpenari batera heltzeko estrategiarik gabe, oso zaila izango da EBren iraunkortasun-helburuak lortzea elikadurari, nekazaritzari, klimari, biodibertsitateari, zero kutsadurari eta animalien ongizateari dagokienez. Gainera, Europako elikagaien eta pentsuen inportazioetan txertatutako karbono-kantitatea kontuan hartuta, elikadura-sistema jasangarri bat eraldatzea funtsezkoa da nazioarteko beste konpromiso batzuekiko koherentzia bermatzeko, klimari eta baso-soiltzeari EBk egiten dion ekarpenaren mugari dagozkienak barne. Anbizio handiko SFSF batek aukera emango dio EBri munduko eszenan ingurumen-anbizioan lider izaten jarraitzeko, eta, are garrantzitsuagoa dena, posible dena erakusteko eta merkatu bakarra estandar globalak handitzeko palanka gisa erabiltzeko.

Elikadura-sistema jasangarrietara igarotzea, bai ekoizpenari bai kontsumoari dagokienez, funtsezkoa da EBko klima- eta biodibertsitate-helburuak betetzeko eta elikadura-sistemaren epe luzeko lehiakortasuna bermatzeko. Beraz, SFSFren anbizio handiko lege bat behar da lehenbailehen eraldaketa hori bultzatzeko eta EBko Green Deala aplikatzeko.

__________________________________

Ben Allen, Executive Director, Institute for European Environmental Policy (IEEP); Sébastien Treyer, Executive Director, Institute for Sustainable Development and International Relations (IDDRI); Camilla Bausch, Scientific & Executive Director, Ecologic Institute; Måns Nilsson, Executive Director, Stockholm Environment Institute (SEI); Alexander Müller, Managing Director, TMG – Töpfer Müller Gaßner Gmb; María José Sanz Sánchez, Scientific Director, Basque Centre for Climate Change (BC3); Ioli Christopoulou, Policy Director, The Green Tank; Vít Dostál, Executive Director, AMO; Raimondo Orsini, Director, Sustainable Development Foundation.

© Photo by Karsten Würth on Unsplash